Od maja do lipca możemy ja spotkać na śródleśnych łąkach i polanach, torfowiskach, łęgach oraz olsach. Dorasta do 70 cm wysokości.

Kwiaty koloru od jasno do ciemnoróżowego. Jeden z płatków wewnętrznego okwiatu, przekształcony jest w tzw. warżkę zwaną również powabnią. Jest ona wzorzysta i kolorowa co zwabia i zachęca owady do zapylenia storczyków. Jednak te wspaniałe kwiaty często owadom „nie dają nic w zamian”, gdyż u większości kukułek pozbawione są nektaru.
Kukułka plamista krzyżuje się z innymi gatunkami kukułek oraz gółką długoostrogową, wykazuje dużą zmienność w budowie, jednoznaczne ich rozróżnienie jest praktycznie niemożliwe.

Ciekawa u storczyków jest biologia rozwoju. Nasiona nie zawierają żadnych substancji odżywczych i zdolności do samodzielnego kiełkowania uzależnione są od symbiotycznego grzyba dostarczającego pokarm w fazie kiełkowania i rozwoju młodych roślin. Okres kiełkowania jest bardzo długi, czasami wynosi nawet kilka lat.
 

W Polsce wszystkie gatunki storczyków występujące w stanie dzikim są objęte ochroną gatunkową.