Sezon na poziomki (Fragaria vesca L).

Mamy astronomiczne lato. Niebawem kończy się czerwiec i zaczynają się długo wyczekiwane wakacje. Kojarzą się nam one z  relaksem, wolnością, zapachem pól, lasów i poziomek. Są one zwiastunem najcieplejszej pory roku w Polsce. 

Kilka słów o poziomkach.

Poziomki (Fragaria vesca L) są bylinami z gatunku różowatych. Wyróżniamy
co najmniej 17 gatunków tych roślin. W Polsce występują 3 gatunki poziomek rosnących dziko, są to: poziomka pospolita, twardawa i wysoka.

Czy zastanawialiście się, skąd się wzięła nazwa poziomki (Fragaria vesca L)?

Otóż stąd, że roślina ta rozpościera się "po ziemi" – czyli na poziomie poziomki.
Z czasem poziemka zamieniła się w poziomkę właśnie. Analogiczną nazwę znajdziemy również w języku rosyjskim. Fonetyczny zapis brzmi mniej więcej "zemljanika". Również wzmianki historyczne mówią, że owoc poziomki był ceniony. Owidiusz w “Przemianach”,  opisuje poziomkę, jako rajski owoc, którym karmili się ludzie w mitycznej epoce złota. Do dziś po poziomki wybieramy się na poręby, zalane złocistym światłem słonecznym. Zbieramy je do koszyka lub nizamy na źdźbła trawy. W stanie naturalnym poziomki występują najliczniej w Europie, Ameryce Południowej i Azji (Chiny, Japonia). Odnotowano podgatunek poziomki nawet na Hawajach. Owoce poziomki są źródłem pokarmu między innymi dla lisów, borsuków, gryzoni, saren i jeleni. Inne nazwy to: czerwona jagoda, poziomka jadalna.

Poziomki owocują w czerwcu i w lipcu. Są to bardzo aromatyczne owoce
o charakterystycznym smaku. Występują w wielu miejscach na świecie jako rośliny dziko rosnące. Spotykać je można w nasłonecznionych lasach i na ich obrzeżach. Rośliny osiągają wysokość do 30 cm, posiadają bezlistne rozłogi w węzłach ukorzeniające się. Liście odziomkowe tworzą różyczkę, są długoogonkowe, owłosione, złożone, listki jajowate, boczne siedzące, górny ogonkowy, piłkowane. Kwiaty poziomek są pięciokrotne, białe, obupłciowe, płatki okrągłe, występują liczne słupki i pręciki. Owoc poziomki jest mięsisty, czerwony, pozorny, wydający zapach,
z licznymi niełupkami.

Poziomki są jadalne, jednak przed spożyciem poziomek z lasu należy koniecznie je umyć. Kiedy jesteśmy w terenie wystarczy przepłukanie wodą mineralną, którą zawsze mamy przy sobie. Jedzenie nieopłukanych owoców leśnych może skończyć się bardzo przykrą chorobą, zwaną bąblowicą, którą wywołują tasiemce.

Ciekawostki o poziomkach.

• Poziomkę znali już ludzie pierwotni, dla których owoce runa leśnego stanowiły ważną część pożywienia. Obecnie uprawiane odmiany wywodzą się od dzikiego gatunku zwanego poziomką pospolitą. Badania archeologiczne wykazały, że owocami tej rośliny odżywiały się również małpy człekokształtne.
• Poziomki nie rosną dobrze w towarzystwie truskawek i malin. Właściwie nie rosną wcale i nie wiedzieć kiedy – znikają. Najlepiej poziomki posadzić
  w nasłonecznionych szczelinach wapiennego lub ceglanego murku oporowego. Dobrze rosną w klinkierowych donicach w towarzystwie szczypiorku i lawendy.

• Właściwości lecznicze mają liście roślin rosnących dziko. Działanie naparu
  z liści jest moczopędne, usuwają z organizmu szkodliwe produkty przemiany materii rozpuszczalnych w wodzie. Neutralizują toksyny w organizmie, działają pozytywnie na błony śluzowe, wzmacnia też naczynia krwionośne. Owoce wydają cudowny aromat, są też źródłem wielu witamin, w tym C (60 mg w 100 g). Można je spożywać w postaci herbaty, naparu, nalewki, odwaru lub surowego owocu z lasu.

• Poziomki zawierają witaminę A, witaminy z grupy B, witaminę C, E i K. Poziomki zawierają cynk, fosfor, magnez, sód, potas, żelazo i wapń. Duża zawartość potasu w poziomkach wpływa pozytywnie na pracę układu krwionośnego. Mają działanie moczopędne, odkażające i przeczyszczające dlatego były powszechnie stosowane w medycynie ludowej. Dzięki zawartości kwasu salicylowego mogą rozpuszczać kamień nazębny. Pomocne są także przeciw chorobom dziąseł i przyzębi.

• Poziomki a badania naukowe.

Dr Magdalena Grajzer z Katedry i Zakładu Bromatologii i Dietetyki Wydziału Farmaceutycznego Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu zbadała bioaktywność oleju z poziomki tłoczonego na zimno i ekstrahowanego
z wykorzystaniem dwutlenku węgla.

Jest to metoda, która pozawala na pozyskanie wyciągów roślinnych cechujących się czystością i niewywierających negatywnego wpływu na środowisko. Dwutlenek węgla zapewnia także czystość pozyskanego ekstraktu. Według wstępnych badań, olej z poziomek ekstrahowanych z użyciem dwutlenku węgla okazał się cennym źródłem wielonienasyconych kwasów tłuszczowych o niskim stosunku kwasów
z rodzin n-6 do n-3. Współczesne zalecenia żywieniowe wyraźnie wskazują na potrzebę zwiększania spożycia kwasów tłuszczowych z rodziny n-3 w stosunku do n-6. Według polskiej literatury proporcja ta powinna wynosić 1:5 (n3:n6) – napisano w komunikacie.

• Z 10 kilogramów poziomek otrzymujemy około 1 kilogram oleju.